Leo Klinkers, 6 juni 2019
Federale Alliantie van Europese Federalisten (FAEF)

Inleiding
De recente verkiezing van het nieuwe Europees Parlement is in de media beschreven als een kreet van "het Europa van de burgers". Dit geldt zowel voor de burgers die Europa een warm hart toedragen als voor de burgers die Europa afwijzen. Maar beide partijen willen hun eigen versie van "het Europa van de burgers" op een andere manier ontwikkelen. De tegenstanders zoeken de weg van een radicale ontmanteling van de Europese Unie, terug naar de anarchie van de natiestaten van de vorige eeuwen met hun onvermijdelijke oorlogen. De voorstanders pleiten voor een radicale vernieuwing van de Europese samenwerking met meer soevereiniteit, veiligheid en solidariteit.

Dit artikel biedt de voorstanders van Europa een perspectief in de vorm van een preambule van een federale grondwet voor een Europese federatie. Het geeft hun versie van "het Europa van de burgers" een ziel en een hart.

De Preambule
Wij, de burgers van de staten [opsomming van de deelnemende lidstaten],

I. Overwegend:

1. dat de federatie van de Verenigde Staten van Europa, die wij hierbij oprichten, de opdracht en de plicht heeft ons als burgers te steunen in ons streven naar geluk in vrijheid;
2. dat de federatie de ondersteuning van onze zoektocht naar geluk moet baseren op

• om de diversiteit van alle levensvormen op aarde te behouden,
• op onvoorwaardelijk respect voor de diversiteit van wetenschappen, culturen, etniciteiten en overtuigingen van de burgers binnen de federatie,
• en op menselijk mededogen met burgers van buiten de federatie die hun geluk willen vinden in de Verenigde Staten van Europa;

1. dat het bij de uitvoering ervan moet getuigen van wijsheid, kennis, menselijkheid, rechtvaardigheid en integriteit, in het volle bewustzijn dat het zijn bevoegdheden ontleent aan het volk, dat alle mensen op aarde gelijk zijn en dat niemand boven de wet staat.

II. Voorts overwegende:

1. dat deze federale grondwet gebaseerd is op de rijkdom aan ideeën, overwegingen en wensen van Europese filosofen - en van Europese politieke leiders na de Tweede Wereldoorlog - om Europa te verenigen in een federale regeringsvorm;
2. dat het federale stelsel gebaseerd is op een verticale scheiding der machten tussen de lidstaten en het federale orgaan waardoor de lidstaten en het federale orgaan de soevereiniteit delen;
3. dat de horizontale scheiding van de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht (trias politica) zowel op het niveau van de federale instantie als op het niveau van de lidstaten wordt gewaarborgd door een strak systeem van checks and balances;

III. Ten slotte hebben wij, onverminderd ons recht om de politieke samenstelling van het federale lichaam bij verkiezingen aan te passen, het onvervreemdbare recht om de autoriteiten uit de federatie te verwijderen indien zij naar onze mening de bepalingen onder I en II schenden,

Stel de volgende artikelen op voor de grondwet van de Verenigde Staten van Europa,

Artikel 1 ....

Artikel 2 ....

En zo verder.

De toelichting bij de preambule

Voorlopig
Uit de aanhef "Wij, de burgers van de staten ....." blijkt dat deze grondwet door de burgers zelf wordt bekrachtigd. Zij is dus van, voor en door de burgers van de Verenigde Staten van Europa, overeenkomstig het adagium "Alle soevereiniteit berust bij het volk".

De Verenigde Staten van Europa bestaan uit de burgers, de lidstaten en het federale orgaan.

Het is een grondwet en geen verdrag. Als landen of regio's in vrede willen samenleven en door historisch bepaalde grenzen moeten samenwerken, maar toch hun autonomie en soevereiniteit willen behouden, is een federatie de enige staatsvorm die dit kan garanderen. Met een verdrag is dat niet mogelijk. Een verdrag is een instrument voor bestuurders om samen te werken op beleidsterreinen zonder dat zij volwaardig democratisch verantwoording moeten afleggen over hun beslissingen.

Het feit dat deze grondwet eerst door de burgers wordt geratificeerd en pas daarna door de parlementen van de lidstaten, toont aan dat zij, overeenkomstig de basisaspecten van het federalisme die Johannes Althusius rond 1600 formuleerde, van onderaf komt en niet van bovenaf wordt opgelegd.

Deze federale grondwet waarborgt de gemeenschappelijke belangen van de burgers van de Verenigde Staten van Europa en laat aan de burgers van de lidstaten en aan de lidstaten zelf de bevoegdheid om hun eigen belangen te dienen.

Daarom bestaat deze federale grondwet uit een beperkt aantal regels van algemeen bindende aard. Zij kent geen - door nationale belangen ingegeven - uitzonderingen op deze algemeen bindende regels.

Toelichting bij overweging Ia
De vanzelfsprekende "zoektocht naar geluk in vrijheid" van de burgers en de opdracht en taak van regeringen om de burgers daarbij te ondersteunen is een hoeksteen van de Onafhankelijkheidsverklaring (1776) en van de daaropvolgende Amerikaanse grondwet (1787-1789), de eerste federale grondwet ter wereld. Deze stond model voor de federaties die daarna werden opgericht en die momenteel 40% van de wereldbevolking herbergen. Het streven naar geluk is daarom ook een hoeksteen van de federale grondwet van de Verenigde Staten van Europa. Het streven naar geluk omvat waarden als vrede, veiligheid en sociale zekerheid.

Toelichting bij Overweging Ib
In de eerste plaats geeft deze overweging de federatie de opdracht zich onophoudelijk in te zetten voor het behoud van de diversiteit van alle levensvormen op aarde. Het onvermogen om de diversiteit van alle levensvormen te behouden bedreigt het leven van de mensheid op aarde. Deze taak vereist maximale medewerking, deskundigheid en betrouwbaarheid van de autoriteiten van de federatie.

Ten tweede biedt de federatie maximaal respect voor de diversiteit in het maatschappelijk leven. Waar die verdwijnt, ontstaan monocratieën, die door inteelt die delen van de samenleving vernietigen. Diversiteit van wetenschappen, culturen, etniciteiten en overtuigingen creëert nieuwe wetenschappen, culturen, etniciteiten en overtuigingen. Deze grondwet verwerpt daarom elke actie die gericht is op de bescherming van het zogenaamde "eigen volk eerst" en zal alle juridische middelen aanwenden om dergelijke acties te bestrijden.

Ten derde wordt in deze preambule als gevolg van het voorgaande uitdrukkelijk gesteld dat er geen plaats is voor een slogan als "Europa eerst". De federatie van de Verenigde Staten van Europa deelt haar plaats op aarde met alle andere volkeren en sluit zich niet op achter de muren van een "fort Europa". Het sluiten van de buitengrenzen ter bescherming van het eigen volk staat niet te boek als een misdaad tegen de menselijkheid, maar er staat wel een zware straf op: de uiteindelijke verdwijning - door demografisch verval - van wat men wil behouden. Met andere woorden: er komen open buitengrenzen, geen gesloten grenzen. Dat schept verplichtingen:

1. het ontwerpen en uitvoeren van plannen zoals het Marshallplan (1948-1952) om arme landen te steunen in hun economische ontwikkeling, zodat ze niet langer hun toevlucht hoeven te zoeken in Europa;
2. met onmiddellijke ingang een menselijk bestaan bieden aan de ongeveer zestig miljoen oorlogsvluchtelingen;
3. de demografische en geopolitieke positie van Europa te versterken door - met wijsheid, kennis, menselijkheid, rechtvaardigheid en integriteit - immigranten een veilig leven binnen de federatie te bieden;
4. de uitvoering van a-c te beschouwen als een van de gemeenschappelijke belangen van de federatie.

Deze grondwet is dus een taak en een kans voor fundamentele politieke vernieuwing nu de naoorlogse democratieën het einde van een 70-jarige levenscyclus hebben bereikt en hebben geleid tot uitsluiting van de burgers ten gunste van een op verdragen gebaseerd bestuur, dat uit de aard der zaak steeds oligarchischer en protectionistischer is geworden.

Toelichting bij overweging Ic
Het einde van de politieke levenscyclus van de bovengenoemde naoorlogse democratieën plaatst de landen die democratie van groot belang achten voor een krachttoer, vergelijkbaar met de revolutie van de Verlichting. De democratie en de volksvertegenwoordiging moeten opnieuw worden uitgevonden op basis van het beginsel "Alle soevereiniteit berust bij het volk".

Het Verdrag van Lissabon maakt plaats voor een grondwet die gebaseerd is op de vertegenwoordiging van de burgers. Dit impliceert onder meer de afschaffing van de Europese Raad van regeringsleiders en staatshoofden, de oprichting van een Europees Parlement op basis van evenredige vertegenwoordiging binnen één kiesdistrict - het grondgebied van de federatie - en een regering onder leiding van een president, gekozen door de burgers. Uitgerust met een democratisch mandaat dus.

Dat kan alleen met wijsheid, kennis, menselijkheid, rechtvaardigheid en integriteit. Met slechts twee zekerheden: als het lukt, zal het een cruciale revolutie zijn voor het behoud van Europa. Als het niet lukt, zal tegen het einde van deze eeuw, na de laatste stammenoorlog in Europa die door anarchie van de natiestaten is begonnen, iemand het licht in Europa uitdoen.

Democratieën kunnen niet voorkomen dat verkiezingen leiden tot groepen binnen de democratische instellingen die hun macht tegen de democratie willen gebruiken. Deze grondwet stelt de instellingen van de democratie in staat misbruik van democratische procedures zoveel mogelijk aan te pakken door verdedigingsmechanismen in te bouwen. Het gaat dus om een fundamentele heroriëntatie op het begrip 'democratie' in het Europa van de 21e eeuw. Met een opdracht voor politieke partijen om na te denken over hun eigen verantwoordelijkheid om instrumenten te ontwerpen om de democratie te verdedigen tegen partijen die de procedures van de democratie (willen) misbruiken om die democratie te vernietigen. Waarschijnlijk meer dan enige andere organisatie binnen een democratisch systeem zullen politieke partijen rekening moeten houden met wijsheid, kennis, menselijkheid, rechtvaardigheid en integriteit om de levensvatbaarheid van een federaal verenigd Europa te garanderen.

Toelichting bij overweging IIa
De 'bouwstenen' van het federalisme als staatsvorm stammen uit de 'Politieke Methode' van Johannes Althusius (1603). Het 'cement' om deze 'bouwstenen' onverbrekelijk met elkaar te verbinden werd geleverd in de geschriften van Europese politieke filosofen als Aristoteles, Montesquieu, Rousseau en Locke met hun opvattingen over volkssoevereiniteit en de leer van de trias politica. De Amerikaanse federale grondwet is op deze geschriften gebaseerd, terwijl Europa zich eeuwenlang tot oorlogen heeft veroordeeld.

Niet alleen filosofen leverden het "cement" voor de bouwstenen van het federalisme. Ook politieke en maatschappelijke leiders - in het Interbellum bijvoorbeeld de Brit Philip Kerr, beter bekend als Lord Lothian - en na de Tweede Wereldoorlog de Italiaan Altiero Spinelli die met zijn Ventotene Manifest (1942) de basis legde voor het naoorlogse streven naar federalisme. Een streven dat tussen 1945 en 1950 werd geleid door een groot aantal conferenties en plannen van staatslieden, wetenschappers, cultuurdragers en burgerbewegingen, maar dat in 1950 radicaal ophield te bestaan met de Schuman-verklaring. Deze verklaring eiste weliswaar de oprichting van een volledig federaal Europa, maar legde de uitvoering ervan in handen van regeringsleiders. Zo ontstond - onbedoeld, maar door schuldige onwetendheid over de wijze waarop een federatie tot stand zou moeten komen - het op verdragen gebaseerde intergouvernementalisme dat de Europese Unie aan het einde van haar huidige politieke levenscyclus heeft gebracht.

Toelichting bij overweging IIb
De dertien voormalige koloniën in Amerika hebben aan het eind van de 18e eeuw het dilemma "nooit meer een heerser versus de noodzaak van volksvertegenwoordiging" opgelost. Zij pasten het door Althusius bedachte systeem van gedeelde soevereiniteit toe door de verticale scheiding der machten tussen de soevereine lidstaten en een federaal orgaan uit te vinden. Zonder de soevereiniteit van de integrale lidstaat over te dragen, vroegen zij een federaal orgaan om een limitatief aantal gemeenschappelijke belangen te behartigen, uit te voeren met de bevoegdheden van de lidstaten.

In tegenstelling tot de bewering dat de lidstaten in een federatie hun soevereiniteit geheel of gedeeltelijk overdragen in de zin van "weggeven en dus verliezen", is dit niet het geval. Ouders die hun kind overdragen aan een leraar verliezen niets van hun ouderschap, maar geven de leraar de macht om het kind kennis bij te brengen die de ouders zelf niet kunnen realiseren. Daarom is een andere populaire opvatting ook verkeerd. Namelijk de opvatting dat een federatie een superstaat is die de soevereiniteit van de lidstaten vernietigt.

De verticale scheiding der machten, die leidt tot gedeelde soevereiniteit, lost ook een ander probleem op. Namelijk het subsidiariteitsbeginsel. Dit beginsel in het Verdrag van Lissabon luidt: 'De instellingen van de Europese Unie moeten aan de lidstaten overlaten wat de lidstaten zelf beter kunnen'. Aangezien de Europese Raad volgens artikel 352 van het Verdrag elk besluit kan nemen dat volgens de Raad de doelstellingen van de Unie dient, kan de Raad dit subsidiariteitsbeginsel negeren. In een federale staat valt het subsidiariteitsbeginsel samen met de verticale scheiding der machten en hoeft het dus niet als zodanig in de artikelen van de Grondwet te worden vermeld.  

Een laatste aspect van deze overweging IIb houdt in dat door de uitputtende bevoegdheden van het federale lichaam alle andere bevoegdheden bij de burgers en de lidstaten blijven berusten. Dit betekent onder meer dat de lidstaten hun eigen grondwet, parlement, regering en rechterlijke macht behouden, met inbegrip van hun eigen beleidsterreinen voor zover deze niet zijn vastgelegd in de limitatieve lijst van belangen die het federale lichaam namens de lidstaten moet behartigen door middel van de verticale bevoegdheidsverdeling. Ook monarchieën blijven behouden. 

Toelichting bij overweging IIc
De horizontale scheiding van de drie machten - de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht - is geen specifiek kenmerk van een federale staatsvorm alleen, maar is het adagium van elke staat die overheersing door één macht wil voorkomen. Binnen een federatie zijn er echter twee bijzonderheden.

Ten eerste moet vanaf de eerste federale staat - die van de Verenigde Staten van Amerika - de trias politica zowel op het niveau van het federale lichaam als op dat van de afzonderlijke lidstaten worden ingesteld. Ten tweede heeft de federale grondwet van de Verenigde Staten van Amerika, naast de bovengenoemde uitvinding van de verticale scheiding der machten, een tweede vernieuwing ingevoerd: de checks and balances. Zeggen dat een zichzelf respecterende staat de trias politica als een zeer belangrijk aspect beschouwt, is slechts een verklaring van de waarde ervan. Maar waarden kunnen alleen worden gecontroleerd en gehandhaafd door middel van normen. Daarom bevat de Amerikaanse grondwet - en ook deze Europese grondwet - artikelen die voorkomen dat het onvermijdelijke optreden van de drie machten op het gebied van een andere macht afglijdt naar de suprematie van de ene macht over de andere. Dat is het doel van de checks and balances. Het zijn de onontbeerlijke tegenwichten om het altijd aanwezige streven van de drie machten naar uitbreiding van hun complex van bevoegdheden, ten koste van de bevoegdheden van de anderen, aan banden te leggen.

Toelichting bij overweging III
De burgers ontlenen aan de Engelse Magna Carta van 1215, het Nederlandse Plakkaat van Verlating van 1581, de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 en de Franse Revolutie van 1789 het onvervreemdbare recht om regeringen uit het federale lichaam te zetten indien zij de bepalingen onder I en/of II schenden.

Overeenkomstig het adagium "Alle soevereiniteit berust bij het volk" zijn de burgers van de Verenigde Staten van Europa de alfa en de omega van de federatie. Alfa in de zin van: zij ratificeren de federale grondwet en stellen daarmee een systeem in van volksvertegenwoordiging, van uitvoerend bestuur op basis van politieke besluitvorming door het vertegenwoordigend lichaam en van rechtspraak voor de beslechting van geschillen. Omega in de zin van het onvervreemdbare recht om degenen die misbruik maken van het federale systeem, bijvoorbeeld door (een poging tot) instelling van een autocratisch systeem, af te zetten.

Definitieve
Deze preambule bevat het waardencomplex van de grondwet van de Verenigde Staten van Europa. Het laat zien waar de Verenigde Staten van Europa voor staan.

Volg dan de artikelen van de grondwet.